Τσίμπτσα

(Chibcha). Ομάδα λαών της Αμερικής, που άλλοτε ήταν εγκατεστημένοι από την Κόστα Ρίκα έως το Περού και αποτελούν ακόμα και σήμερα, προπάντων στην Κολομβία, το εθνικό υπόστρωμα των περιοχών αυτών. Οι Τ. έγιναν γνωστοί στην Ευρώπη από τον θρύλο του Ελ Nτοράντο (του χρυσού ανθρώπου), που προήλθε από τη συνήθεια των Τ. Μουίσκα να σκορπίζει ο ζίπα (βασιλιάς-ιερέας) σκόνη χρυσού τη στιγμή της εκλογής του. Ο θρύλος αυτός παρακίνησε τους Ισπανούς τυχοδιώκτες, με επικεφαλής τον Χιμένεθ ντε Κεσάδα, να κατακτήσουν το έδαφος των Τ.· μην βρίσκοντας όμως τα πλούτη που ονειρεύονταν, οι Ισπανοί κατέστρεψαν τη μια μετά την άλλη τις πόλεις-κράτη των Τ. (1538-79), εξαφανίζοντας έτσι εκείνον που είχε αναγνωριστεί ως ο τέταρτος μεγάλος προκολομβιανός πολιτισμός. Ο πολιτισμός των Τ. άρχισε πιθανότατα μερικούς αιώνες π.Χ., όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα στη νοτιοδυτική Κολομβία (Σαν Αγκουστίν)· η επιρροή του επεκτάθηκε πολύ σύντομα έως την Κεντρική Αμερική (Κόστα Ρίκα) και στον Ισημερινό· ακόμα και οι πληθυσμοί της λεκάνης του Αμαζονίου επηρεάστηκαν από τους T., από τους οποίους έμαθαν τη γεωργία, την κεραμική και, μερικοί, τη μεταλλουργία. Σύμφωνα με διάφορους μελετητές, οι Τ. πρέπει να θεωρηθούν οι πρώτοι μεταλλουργοί της Αμερικής: η καλύτερη παραγωγή τους, όση διασώθηκε από την καταστροφή των κονκισταδόρες (όπως, αντίθετα, συνέβη με τους Ίνκας, τους Αζτέκους και τους Μάγια), βρέθηκε σε πρόσφατη εποχή στους χαρακτηριστικούς τάφους με φρέατα κατά τις διάφορες ανασκαφές: κράνη, κύπελα, αγγεία, προσωπεία, περιστήθια, ειδώλια, καρφίτσες, μαχαίρια, διάφορα διακοσμητικά αντικείμενα τονίζουν τις ικανότητες και το εκλεπτυσμένο καλλιτεχνικό γούστο, καθώς και την τεχνική τους για την κατεργασία των μετάλλων. Τα αντικείμενα είναι κατασκευασμένα με κράμα χρυσού-χαλκού-αργύρου (τουμπάγκα), κατά ένα μέρος ελασματοποιημένα ή σφυρηλατημένα και κατά ένα μέρος λιωμένα με ειδική μέθοδο· η τεχνική της μεταλλουργίας αντικατοπτρίζεται στην έξοχη κεραμική, το ύφος της οποίας, παρά το ότι θυμίζει εκείνο των Ολμέκων στη σύνθεση, έχει πάρει μοτίβα από τη συρματοπλεκτική. Ελάχιστα γνωρίζουμε ακόμα και σήμερα για την κοινωνική οργάνωση των T.: από την ανάλυση των προφορικών θρύλων, των αρχαιολογικών ευρημάτων και των ισπανικών εκθέσεων της εποχής, συμπεραίνουμε ότι οι Τ. ήταν οργανωμένοι σε πόλεις-κράτη, κατά το πρότυπο των Μάγια, μερικές, δε, από αυτές τις πόλεις-κράτεις είχαν συνενωθεί σε ομοσπονδίες. Έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη μιας ομοσπονδίας με πρωτεύουσα την Τούνχα στη βόρεια Κολομβία και μιας ομοσπονδίας με πρωτεύουσα την Μπογκοτά, στη νότια Κολομβία· η πρώτη εδιοικείτο από έναν ζάκε, η δεύτερη από ένα ζίπα, και οι δύο βασιλικού-ιερατικού χαρακτήρα. Η ανακάλυψη ερειπίων ναών, σπιτιών, τάφων αποδεικνύει ότι τουλάχιστον τα κυριότερα κέντρα ήταν πόλεις όμοιες με των Ίνκας, με τους οποίους οι Τ. είχαν κοινή τη λατρεία του Ήλιου, προσωποποιημένη στον επώνυμο ήρωα Μποτσίκα. Η ανακάλυψη, στον Παναμά, αποσπασμάτων «βιβλίων», ανάλογων με τα βιβλία των Μάγια, αλλά γραμμένων στη γλώσσα των T., μας κάνει να σκεφτούμε ότι ο λαός αυτός είχε επινοήσει ένα εικονογραφικό σύστημα γραφής. Η κολομβιανή κυβέρνηση και διάφορες αμερικανικές αρχαιολογικές αποστολές οργάνωσαν διάφορες εξερευνήσεις, που, παρά τις μεγάλες δυσκολίες, έδωσαν ήδη αξιοσημείωτα αποτελέσματα: αυτό θα επιτρέψει να φωτιστεί κάπως ο σπουδαίος αυτός αμερικανικός πολιτισμός. Η μεγάλη τσιμπτσκική γλωσσική οικογένεια περιλαμβάνει πολυάριθμες γλώσσες και διαλέκτούς, υποδιαιρούμενες συνήθως σε τέσσερις ομάδες: Ταλαμάκα-Μπαρμπακόα, Ντοράσκε-Γκουαΐμι (με διαλεκτικές ποικιλίες, κατά μεγάλο μέρος εξαφανισμένες), Τσίμπτσα-Αρουάκο (στην οποία ανήκει η διάλεκτος τσίμπτσα που αναφέραμε πριν) και Παές. Τέχνη Τσ’ ίνγκ: τμήμα ζωγραφικού έργου. Τέχνη Τσ’ ίνγκ: βάζο από προσελάνη. Τέχνη Τσ’ ίνγκ: ζώο από προσελάνη. ΤΣΙΜΠΑ ΙΑΠΩΝΙΑ............................... Οι Τσίμπτσα είχαν αναπτύξει τον τέταρτο μεγάλο προκολομβιανό πολιτισμό της Αμερικής. Εδώ, σκουλαρίκια των Τσίμπτσα με μορφές πουλιών. (Ουάσινγκτον, Εθνική Πινακοθήκη) .